Teoria żeglowania to najprościej rzecz ujmując fizyka żeglarstwa. Oczywiście nie cała, bo gdybyśmy mieli przerobić wszystkie zagadnienia fizyczne związane z żeglarstwem, na pewno nie wystarczyłoby nam życia! Tutaj zajmiemy się tymi najbardziej podstawowymi, które każdy żeglarz znać powinien!

KURSY WZGLĘDEM WIATRU
Zaczniemy od tego, by nazwać wszystkie kursy jakimi przemieszczają się jachty oraz procesy i czynności jakich możemy podjąć się jako osoby tymi jachtami sterujące. Omówimy tutaj jak wyglądają i czym są podstawowe manewry pod żaglami oraz nazwiemy wszystkie kursy względem wiatru.

Może już wiesz, a może jeszcze nie, że żaden jacht nie popłynie centralnie pod wiatr. Kąt którym jacht nie może płynąć nazywamy KĄTEM MARTWYM – jacht ustawiony w ten sposób do wiatru będzie dryfował lub stał w miejscu nie przemieszczając się. Dopiero pod większym kątem żagle przestaną łopotać i wypełnią się wiatrem dając jachtowi prędkość. Kurs najbliżej kąta martwego to BAJDEWIND. Dalej odpowiednio: PÓŁWIATR, BAKSZTAG i FORDEWIND.

Kolejnym rozróżnieniem kursów płynących jachtów są HALSY, którymi płyną. Mamy przecież jacht płynący półwiatrem w lewo i jacht również płynący półwiatrem, ale w prawo! Aby wiedzieć który z nich miałby pierwszeństwo,
w przypadku kursów kolizyjnych, należy określić ich HALSY, gdyż przepisy wyraźnie mówią że pierwszeństwo ma ten jacht, który płynie halsem prawym. Hals określamy obserwując z której strony na jacht nawiewa wiatr oraz  po której stronie nosi on główny żagiel (GROTA). Jeżeli grot jest nad lewą burtą (po lewej), to znaczy że główny wiatr jacht otrzymuje od prawej strony, a więc
to ten ma PRAWY HALS i pierwszeństwo.

OSTRZENIE – to każdorazowa zmiana kursu (nawet minimalna) w kierunku wiatru, źródła wiatru, pod wiatr. A więc można powiedzieć, że zaostrzenie kąta pomiędzy linią wiatru, a kursem jachtu.
ODPADANIE – to każdorazowa zmiana kursu (nawet minimalna) w kierunku od wiatru, ustawienie jachtu bardziej z wiatrem, odwrócenie się bardziej plecami do wiatru.
LINIA WIATRU – linia łącząca źródło wiatru (kierunek z którego wieje) z jachtem, taka niewidzialna nitka po której płynie wiatr
NAWET MINIMALNA – Owszem! Pamiętaj, że każdy ruch sterem powinien być wsparty przez komendę na foka oraz regulację szota grota. (ostrzymy – wybieramy, odpadamy – luzujemy). Pamiętaj też, że NAWET MINIMALNA zmiana kursu to też ostrzenie lub odpadanie. Można więc ODPAŚĆ z bajdewindu do baksztagu, ale można też odpaść z ostrego bajdewindu do pełnego bajdewindu! OSTRZYĆ też można np z pełnego baksztagu do ostrego baksztagu!

Zwroty to nic innego niż zmiany halsu. Opcje są 2:

ZWROT PRZEZ SZTAG – Przejście dziobem linii wiatru z bajdewindu jednego halsu, do bajdewindu halsu przeciwnego, jedną nieprzerwaną cyrkulacją.  Zadbać należy również o prędkość jachtu przed rozpoczęciem manewru!

ZWROT PRZEZ RUFĘ – Przejście rufą linii wiatru z baksztagu jednego halsu, do baksztagu halsu przeciwnego, jedną nieprzerwaną cyrkulacją.

Proste? Proste, że proste! Teraz kiedy mówimy wspólnym językiem i nie będziemy musieli zastanawiać się czym jest zwrot, bajdewind, baksztag i odpadanie, możemy zabrać się za poważniejsze tematy!

WIATRY: RZECZYWISTY, WŁASNY i POZORNY

Jak to jest, że płynąc z wiatrem wydaje nam się, że wiatr wieje słabiej, a płynąc pod wiatr (bajdewindem) wieje mocniej? A no tak:

WIATR RZECZYWISTY – To ten, przewidywany w prognozach pogody, a więc ten w rzeczywistości wiejący nad danym akwenem. Poznamy go np po ruchu liści na drzewach.
Na ilustracji widzimy trzy jachty. Każdy z nich płynie innym kursem względem wiatru, a więc mamy jacht płynący bajdewindem, półwiatrem oraz baksztagiem. Przy założeniu, że każdy płynie po tym samym akwenie, to każdy w taki sam sposób będzie odczuwał WIATR RZECZYWISTY. (Wektory są tej samej długości – oznacza to, że z taką samą siłą odczuwa go każdy jacht. Im wektor dłuższy, tym większą siłę [wiatr] reprezentuje).

WIATR WŁASNY to wiatr, który odczuwamy przemieszczając się. Wyobraźmy sobie, że w kompletnie bezwietrzną pogodę jedziemy na rowerze z prędkością 15 km/h. Jaki wiatr i z jakiego kierunku odczuwamy jadąc? Oczywiście! Wiatr wiejący przeciwnie do naszego ruchu z prędkością 15 km/h. Na rysunku reprezentuje go wektor zielony. WIATR WŁASNY wieje przeciwnie do naszego ruchu, a skoro każdy jacht przemieszcza się innym kursem, oznacza to, że dla każdego z tych jachtów wiatr własny (ww) będzie miał inny kierunek!

Żeglując jachtem po wodzie nie odczuwamy przecież dwóch różnych wiatrów, więc można założyć, że wektory WIATRU RZECZYWISTEGO (WR) oraz WIATRU WŁASNEGO (WW) sumują się, dając nam jeden wspólny wektor o nazwie WIATR POZORNY. I to ten właśnie odczuwamy żeglując po wodach świata. WIATR POZORNY jest zatem wypadkową WIATRU RZECZYWISTEGO I WIATRU WŁASNEGO.

Porównajmy teraz wszystkie wektory. Skoro na samym już początku założyliśmy, że płynąc baksztagiem lub w ogóle kursami pełnymi odczuwamy wiatr słabszy niż żeglując kursami ostrymi, a wiemy, że im wektor dłuższy, tym większa siła za nim stoi … to wygląda na to, że udało nam się tę hipotezę potwierdzić! Fizyki nie oszukamy!
A teraz najciekawsze:
Wiemy, że wszystkie obiekty przemieszczające się w powietrzu odczuwają wiatr własny – dlatego, że się przemieszczają. Elementy jachtu, skoro nawiewa na nie wiatr atmosferyczny, odczuwają również wiatr rzeczywisty. Dla każdego elementu przemieszczającego się jachtu, wystawionego na działanie wiatru rzeczywistego i własnego i możemy powiedzieć, że odczuwa on wiatr pozorny. Na jakim wietrze zatem żeglujemy?
Owszem! Na pozornym, bo żagle nasze podczas ruchu również odczuwają zarówno wiatr rzeczywisty jak i własny!

Przy powyższym założeniu, oczywistym stanie się, że w momencie szkwału, a więc mocnego uderzenia wiatru rzeczywistego (żółty), to jego wektor wydłuży się znacząco. Jacht nie przyspieszy natychmiast, ten proces zajmuje trochę czasu, a więc wektor wiatru własnego pozostanie taki sam. Jaki będzie efekt? Nie tylko dłuższy wektor wiatru pozornego (mocniejszy wiatr w szkwale – oczywiste), ale zmieni się też nieco jego kąt natarcia względem naszych żagli i jachtu. Będziemy mogli zatem: albo nieco wyostrzyć, albo odrobinkę poluzować żagle, aby utrzymać optymalny kąt natarcia wiatru na żagle. KĄT NATARCIA WIATRU NA ŻAGLE?!?!?! … już tłumaczę!